Panhagia; Meryem Ana; Korkut Camii; Cumanın Camii; Cami-i Şerif; Hagia Eirene; Cami-i Kebir; Ulu Cami; Kesik Minare
| Eser Adı | Panhagia; Meryem Ana; Korkut Camii; Cumanın Camii; Cami-i Şerif; Hagia Eirene; Cami-i Kebir; Ulu Cami; Kesik Minare |
| Türü | Cami, Kilise |
| Dönemi | Roma, Bizans, Osmanlı |
| Şimdiki Durumu | Yeniden cami olarak kullanılmak üzere yapının restorasyonu hala devam etmektedir. |
| Yapım Tarihi | Bilinmiyor. |
| Yaptıran | Bilinmiyor. |
| Yer / Adres | Kılınçarslan, Civelek Sk., 07100 Muratpaşa/Antalya |
Kiliseden camiye dönüştürülen yapı, ilişkili en son çalışma ile birlikte yedi yapı evresi altında incelenebilmektedir:
1. Evre, yapının ilk özgün hali olan kareye yakın planlı, üç nefli yapıdır. Haç planlı naos yan neflerden daha geniş tutulmuştur. Naos’un doğu ucuna yarım daire şeklinde bir apsis eklenmiştir. Nartheks, yapının batısında yer almaktadır. Olasılıkla 8. yüzyıla tarihlendirilen, kilise planının “Kapalı Yunan Haçlı” şemasına yaklaştığı 3. Evre’de mevcut taşıyıcı ayaklara ek yapılarak yapının naosu ve yan nefleri, kubbe ve tonozlarla örtülmüştür. Kilisenin batısına haç planlı bir giriş yapısının eklenmiş olduğu 4. Evre, 12. yüzyıla tarihlendirilmektedir. Olasılıkla bir deprem yüzünden büyük ölçüde yıkılan kilisenin yeniden düzenlenmiş olduğu 5. Evre, 13. yüzyılın ilk 10 yılı ile ilişkilendirilmektedir. Yeni düzenleme ile birlikte kilise üzeri beşik çatılı, galerili bir bazilikaya dönüştürülmüştür. İlk apsise ikinci küçük bir apsis eklenmiştir. Haç planlı naosun kuzey ve güney yan kolları taşıyıcı ayaklarla ayrılarak yeni yan nefler oluşturulmuş; böylece merkezi yapı yerine beş nefli bazilikal planlı bir yapı ortaya çıkmıştır. Küçük tadilat işlemlerini içeren 6. Evre ve kilisenin camiye dönüştürüldüğü 7. Evre 16. yüzyıl başlarına tarihlendirilmektedir.
Referans
S. F. Erten, Antalya Livası Tarihi, İstanbul 1338-1340 (1922-1924), 70.
M.H. Ballance, “Cumanin Cami’i at Antalya: A Byzantine Church,” Papers of the British School at Rome, Volume 23, 1955, 99-114.
Türkiye’de Vakıf Abideler ve Eski Eserler (I), Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, 1983, 522 vd.
L. Yılmaz, Antalya: Bir Ortaçağ Türk Şehrinin Mimarlık Mirası ve Şehir Dokusunun Gelişimi (16. Yüzyılın Sonuna Kadar), Ankara 2002, 33-35.
T.C. Antalya Valiliği, Antalya Kültür Envanteri (Merkez), Antalya 2003, 39.
G. Kaymak, Antalya Cumanın Camii Mimari Tarihi ve Bizans Kökeni, Rölöve-Yapı Analizi-Anıt Koruma ve Bakımı, Adalya Ekyayın Dizisi 9, Suna – İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü, 2009.