fbpx

Eser Adı Cumanın Camii (Panhagia Kilisesi, Meryem Ana Kilisesi, Hagia Eirene Kilisesi; Korkut Camii, Cami-i Şerif, Cami-i Kebir, Ulu Camii, Kesik Minare)
Türü Cami, Kilise
Dönemi Roma İmparatorluk, Bizans, Selçuklu, Osmanlı
Şimdiki Durumu Yeniden cami olarak kullanılmak üzere açılmış restorasyonu tamamlanmıştır.
Yapım Tarihi Roma İmparatorluk
Yaptıran
Yer / Adres Kılınçarslan, Civelek Sk., 07100 Muratpaşa/Antalya

Kiliseden camiye dönüştürülen yapı, yedi yapı evresi altında incelenebilmektedir:
1. Evre, yapının ilk özgün hali olan kareye yakın planlı, üç nefli yapıdır. Haç planlı naos yan neflerden daha geniş tutulmuştur. Naos’un doğu ucuna yarım daire şeklinde bir apsis eklenmiştir. Nartheks, yapının batısında yer almaktadır. Olasılıkla 8. yüzyıla tarihlendirilen, kilise planının “Kapalı Yunan Haçı” şemasına yaklaştığı 3. Evre’de mevcut taşıyıcı ayaklara ek yapılarak yapının naosu ve yan nefleri, kubbe ve tonozlarla örtülmüştür. Kilisenin batısına haç planlı bir giriş yapısının eklenmiş olduğu 4. Evre, 12. yüzyıla tarihlendirilmektedir. Olasılıkla bir deprem yüzünden büyük ölçüde yıkılan kilisenin yeniden düzenlenmiş olduğu 5. Evre, 13. yüzyılın ilk 10 yılı ile ilişkilendirilmektedir. Yeni düzenleme ile kilisenin üzeri beşik çatılı, galerili bir bazilikaya dönüştürülmüştür. İlk apsise ikinci küçük bir apsis de eklenmiştir.

Haç planlı naosun kuzey ve güney yan kolları taşıyıcı ayaklarla ayrılarak yeni yan nefler oluşturulmuş; böylece merkezi yapı yerine beş nefli bazilikal planlı bir yapı ortaya çıkmıştır. Küçük tadilat işlemlerini içeren 6. Evre ve kilisenin camiye dönüştürüldüğü 7. Evre 16. yüzyıl başlarına tarihlendirilmektedir.

Kale içi yangını sırasında ağır hasar alan yapı, yangın sonrasında terk edilmiş içi atık malzemelerle doldurulmuştur. 1990’lı yıllarda yapılan kazı çalışmaları sonrasında planı ve çevresindeki diğer antik dönem kalıntıları (stoa, monopteros) ortaya çıkarılmıştır. 2022 yılında restorasyonu yapılarak yıkılmış duvarları tamamlanmış, statik olarak tehlikeli durumdaki duvarları sağlamlaştırılmış ve minaresi yeniden yapılarak, cami olarak hizmete açılmıştır.

Referans

S. F. Erten, Antalya Livası Tarihi, İstanbul 1338-1340 (1922-1924), 70.
M.H. Ballance, “Cumanin Cami’i at Antalya: A Byzantine Church,” Papers of the British School at Rome, Volume 23, 1955, 99-114.
Türkiye’de Vakıf Abideler ve Eski Eserler (I), Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, 1983, 522 vd.
L. Yılmaz, Antalya: Bir Ortaçağ Türk Şehrinin Mimarlık Mirası ve Şehir Dokusunun Gelişimi (16. Yüzyılın Sonuna Kadar), Ankara 2002, 33-35.
T.C. Antalya Valiliği, Antalya Kültür Envanteri (Merkez), Antalya 2003, 39.
G. Kaymak, Antalya Cumanın Camii Mimari Tarihi ve Bizans Kökeni, Rölöve-Yapı Analizi-Anıt Koruma ve Bakımı, Adalya Ekyayın Dizisi 9, Suna – İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü, 2009.

Meryem Ana; Korkut Camii; Cumanın Camii; Cami-i Şerif; Hagia Eirene; Cami-i Kebir; Ulu Cami; Kesik Minare

Kılınçarslan, Civelek Sk., 07100 Muratpaşa/Antalya

Google Maps’te Aç